آفلاتوکسین چیست ؟

آفلاتوکسین ( AFLATOXIN) یک سم به وجود آمده قارچی است . فرمول  شیمیایی آفلاتوکسین (نوع B₁)  C₁₇H₁₂O₆  است .  آفلاتوکسین که در واقع یکی از مایکوتوکسین ها است  و همچنین باید گفت از سمی ترین نوع مایکوتوکسین ها است . کپک زدن مواد غذایی سبب به وجود آمدن این سم در آنها میشود. در واقع کپک که نوعی قارچ است وقتی در مواد غذایی در اثر رطوبت و گرما و …شروع به تکثیر ورشد میکند این سم را به وجود می آورد .البته تمامی قارچ ها تولید سم نمیکنند .عواملی مثل خشکسالی و بارندگی  و آفت های کشاورزی نیز به بروز  و تشدید آلودگی در محصولات کشاورزی و غلات منجر میشود .اسپور قارچ های مولد به راحتی میتواند از محیطی به محیط دیگر توسط باد یا حشرات و عوامل دیگر منقل شوند و سبب انتشار این قارچ به مواد غذایی دیگر شوند . امروزه ثابت شده است که این سموم قارچی نه تنها در اثر نگهداری غیر اصولی مواد غذایی و غلات بلکه در روند تولید در مرحله رشد آنها نیز در اثر ایجاد رابطه های پارازیتی قارچ ها با  گیاهان دیگر و وجود عوامل استرس زا مثل خشکسالی میتواند تولید شود . آفلاتوکسین ها انواع مختلفی دارند که از آنها میتوان به B1 وB2 وG1 و G2  اشاره کرد .M1,  M2 نیز از متابولیت های ناشی ازهیدروکسیله شدن آفلاتوکسین های نوع B1 , B2 هستند .نوع M1 , M2 در شیر و مواد لبنی دیده شده اند و از طریق این مواد غذایی قابل انتقال به انسان نیز هستند .  برای اطلاع بیشتر ازانواع آفلاتوکسین  اینجا کلیک کنید .همچنین دیگر مواد غذایی میتواند به این سم مهلک آلوده شوند .در ادامه به عواقب و خطرات ناشی از این سموم در بدن انسان و دام  میپردازیم .

اولین بار در کشور هند این سم باعث مرگ 108 نفر از مبتلایان به مسمومیت با آفلاتوکسین شد . همچنین در مالزی باعث بیماری 40 نفر و مرگ 13 نفر از آنها در اثر مصرف ماکارونی آلوده به این سم  شد .همچنین با مواردی که دراروپا دیده شده است آزمایشات و تحقیقاتی در این رابطه انجام گرفت .نهایتاً کشور ها برای این سم که ناگزیر در مواد غذایی کشاورزی وجود دارد حد مجازی را در نظر گرفتند .

نشانه های  آفلاتوکسین در لبنیات و دیگر مواد غذایی

وجود  هر گونه کپک در ظاهر مواد غذایی و غلات  و تغییر مزه  مغزیجات از نشانه های وجود سم در آنها است .همچنین  آفلاتوکسین ها در شیر ومواد لبنی وجود دارند. یکی  از راه های انتقال آنها به دام های شیری خورام دام های آلوده است .البته نمی توان گفت دام تنها از این طریق به آفلاتوکسین آلوده میشود و سپس به شیر آنها منتقل میشود .بلکه عوامل دیگری نیز در آلوده شدن دام به این سم موثر است . البته خوراک دام بی کیفیت و آلوده و کپک زده از مهم ترین عوامل وجود آن در شیر خام گاو است . به طورکلی تمامی مواد غذایی میتوانند به این سم آلوده باشند .محصولات کشاورزی قبل از برداشت در مرحله تولید  و بعد از برداشت در مرحله نگهداری و انتقال میتوانند آلوده به آفلاتوکسین شوند . غلاتی مانند ذرت و گندم  و پنبه دانه و مغز هایی مثل پسته و بادام زمینی و گردو به شدت با این سم میتوانند آلوده شوند .در مورد شیر خام کارخانه جات تولید محصولات لبنی ، دامداری های صنعتی کشور تحت نظارت سازمان دامپزشکی هستند و از نظر میزان مجاز سم آفلاتوکسین مورد بررسی قرار میگیرند . همچنین پس از تولید محصولات لبنی تولیدات لبنی تحت نظارت سازمان استاندارد و ادارات نظارت بر محصولات غذایی هم مواد اولیه یعنی شیر خام و هم محصول نهایی تولید شده  در واحد تولیدی کنترل کیفی کارخانه سنجیده میشود و مورد بررسی و آزمایش قرار میگیرند . همچنین در دیگر مواد غذایی مانند رب گوجه و آبمیوه ها و … نیز این روند کنترل انجام میشود .درآجیل و خشکبار مثل پسته و بادام زمینی وجود مزه تلخ از نشانه های وجودآفلاتوکسین است. همچنین در برنج ممکن است این سم وجود داشته باشد. درکپک  نان ونیز  آرد گندم  نیز این سم دیده شده است .

آفلاتوکسین در خوراک دام و طیور

ممکن است  قارچ و آفلاتوکسین با چشم قابل دیدن نباشد  ولی در مواردی وجود کپک در بعضی غلات مثل ذرت و پنبه دانه دامی به راحتی و با بررسی چشمی میتوان از ورود این مواد غذایی به دامداری ها جلوگیری کرد . پس از خرید سیلو و خوراک های دامی ، دامدارن  با به وجود آوردن شرایط صحیح برای نگهداری انواع غلات مورد نیاز دامی ،از جمله ذرت و سویا و جو و گندم و …  طوری که از نفوذ رطوبت  به آنها جلوگیری شود و نیز در جای خنک باشند از به وجود آمدن سم درآنها میتوانند پیشگیری  کنند. همچنین غلات و دانه هایی که از نظر ظاهری آسیب دیده اند و یا حشراتی در آنها باشد بیشتر مستعد رشد کپک و ایجاد سم در آنها هستند.

علائم آفلاتوکسین در دام و طیور

در نشخوارکنندگان و دام مسمومیت با این سم  سبب کاهش وزن گیری ،کاهش شیردهی ،کاهش اشتها و ایجاد لخته های خونی که در اثر اختلال در سیستم کبد به وجود می آید میشود . علائم دیگری نظیر سقط ، زمین گیر شدن ، اسهال ، بیقراری ،کف آلود بودن دهان ، زمین گیر شدن ، کوری ، بیقراری و … از دیگر علائم مسمومیت دام با این سم هستند . در نهایت این مسمومیت سبب مرگ و حذف دام میشود .

در طیور کاهش تخم گذاری و وزن گیری ،کاهش سیستم ایمنی بدن و آسیب پذیری ، کاهش وزن تخم مرغ تولیدی ، افت مصرف خوراک در مرغداری ها و عدم جواب دهی به واکسیناسیون و در نهایت مرگ و میر طیور از علائم مسمومیت با آفلاتوکسین است .

آفلاتوکسین و تاثیر آن بر کبد

وجود سم آفلاتوکسین در مواد غذایی وسپس وارد شدن آن به بدن انسان باعث سرطان کبد میشود و صدمات بافتی و سرطانی را درآن ایجاد میکند . حتی مقادیر خیلی کم این سم در کبد سبب ایجاد تومورهای بافتی در کبد میکند . هپاتیت ،سیروز کبدی و کبد چرب و بی اشتهایی و ضعف عضلانی و خواب آلودگی ازعوارض مسمومیت با این سم است . آفلاتوکسین نوع B1 که از قویترین این سموم است سبب مسمومیت کبد و تضعیف سیستم  ایمنی بدن میشود . همچنین باعث آسیب به قلب ،ریه و کلیه ها میشود و حتی باعث کما و تشنج نیز خواهد شد .  با توجه به خطرات و مضرات مسمومیت با این سم  و سرطان زا بودن آن به خوبی اهمیت کنترل میزان آن در مواد غذایی برای ما مشخص میشود . همان طور که گفته شد انواع این سم به حرارت مقاوم بوده و نمیتوان با حرارت آن ها را ازبین برد و تنها در حرارت های بالا و طولانی از میزان آنها  تا درصدی کاسته میشود . اما با انواع جاذب ها میتوان میزان آنها را کنترل کرد و به یک اطمینان نسبی دست پیدا کرد .

آفلاتوکسین چگونه از بین میرود

همان طور که اشاره کردیم آفلاتوکسین در اکثرمواد غذایی میتواند وجود داشته باشد . تولید مواد غذایی عاری از این سم در یک جامعه ممکن است بسیار مشکل باشد .روش هایی برای کنترل میزان آفلاتوکسین در مواد غذایی وجود دارد که در ادامه به آن میپزدازیم.

از جمله کنترل کننده های میزان آفلاتوکسین بایندرها هستند که با فرآیند جذب سموم میزان آنها را کاهش میدهند توکسین بایندر دامی به علوفه دامی افزوده شده و پس از جذب سموم آنها را ازطریق مدفوع از بدن دام خارج میکند و از انتقال آن به شیر و محصولات لبنی میکاهد . به همین ترتیب در خوراک طیور نیز میتوان این مواد را استفاده کرد و از انتقال سم به تخم مرغ جلوگیری کرد . جاذب های دیگری مانند زئولیت و بنتونیت  مایکوزورب  و بیوتکس و … نیز در بازار وجود دارند که به خوبی آفلاتوکسین های B1 را کنترل و جذب میکنند و میتوان از آنها به عنوان جاذب های آفلاتوکسین یا مواد ضد آفلاتوکسین نام برد .

در بخش کشاورزی و تولید محصولات کشاورزی استفاده از مواد ضد قارچ میتواند از کپک زدن آنها و تولید این سم جلوگیری کند .

متاسفانه این سم خطرناک در حرارت های بالا نیز از بین نمیرود و نمیتوان مواد غذایی مثل شیر را زا طریق جوشاندن از بین برد و  نمیتوان گفت شیرهای موجود در بازار عاری از این سم هستند  .تنها در حرارت بالا و مدت طولانی ممکن است درصدی از میزان آن کاسته میشود .

تشخیص وجود آفلاتوکسین و آزمایش آن 

به طور شهودی و با چشم میتوان به خوبی لایه ای از کپک زرد یا سبز رنگ را بر روی ذرت و سویا و انواع محصولات کشاورزی دید . همچنین تغییر طعم آجیل و خشکبار در اثر نگهداری طولانی مدت نشان دهنده وجود سم آفلاتوکسین است .بهترین راه تشخیص این سم آزمایش  نمونه های آلوده مواد غذایی در آزماشگاه های معتبر است . همچنین از کیت های تشخیص سریع برای آزمون وجود سم  میتوان استفاده کرد .همچنین با تاباندن اشعه uv با طول موج  365  نانومتر، آفلاتوکسین نور فلوئور سنت سبز مایل به زرد منعکس میکند .

حد مجاز و استاندارد آفلاتوکسین در ایران

در حال حاضر کودکس سازمان جهانی استاندارد غذایی و  متولی میزان مجاز آفلاتوکسین در مواد غذایی میزان استاندارد این سم در مواد خوراکی را نیم قسمت در میلیارد اعلام کرده است که خوشبختانه در کشور ما این میزان پنج برابر سختگیرانه تر از میزان جهانی آن یعنی یک دهم در میلیارد در نظر گرفته شده است . با انجام آزمایشات این مقدار در محصولات لبنی ایرانی حتی از این میزان نیز پایین تر است و تولیدات لبنی کشور به خوبی و بالا تر از استاندارد های جهانی  به کشور های دیگر صادر میشوند  . در مواد خوراکی دیگر نیز تولید کنندگان ملزم به رعایت حد مجاز این سم در تولیدات خود هستند . همچنین میزان استاندارد این سم برای خوراک دام پنج قسمت در میلیارد است که سازمان استاندارد برای آن در نظر گرفته است . در صورتی که در یک دامداری بیش از مقدار استاندارد در شیر آفلاتوکسین دیده شود کارشناسان به بررسی در خوراک و منشا آن میپردازند زیرا در نهایت وجود این سم در بدن دام سبب بیماری و مرگ و حذف دام میشود و خسارات مالی برای دامدار به همراه دارد .

شرکت بازرگانی پیشرودام نهایت سعی خود را میکند تا خوراک های جایگزین  را بدون هر گونه آلودگی سمی و ناخالصی های دیگر به مشتریان عرضه کند . خوشبختانه اعتماد دامداران و خریداران به گروه بازرگانی پیشرودام نشان از رسیدن به این هدف یعنی سالم بودن خوراک های دامی عرضه شده دارد. بهترین و سالم ترین خوراک های جایگزین دامی را با ارائه آنالیز از آزمایشگاه های معتبر میتوانید در اسرع وقت در دامداری خود تحویل بگیرید .با ماتماس بگیرید و یا با کلیک بر روی دکمه واتس آپ با ما در ارتباط باشید.